Takie były początki … Knurowa.

Z kart historii Knurowa, takie były początki – to już ponad 700 lat istnienia.

Pierwsza wzmianka o Knurowie pochodzi z 1305 r. Wtedy to, w „Księdze uposażeń biskupów wrocławskich”, wymieniono wieś Cnurowicz, jako jedną z wielu miejscowości obowiązanych do uiszczania im dziesięciny:
„ Wieś liczyła wtedy 24 łany, co świadczyło o lokowaniu jej w prawie magdeburskim. We wsi mieszkały 24 rodziny gospodarujące na 24 łanach. Knurów jest nazwą prasłowiańską i wywodzi się od pierwotnego właściciela tej osady, Knura. Knurów to osada Knura czyli Knurów majątek.

Knurów był około roku 1870 lichą wioszczyną, mającą około 600 mieszkańców. W latach głodowych 1877 – 78 wielu mieszkańców zostało obdarzonych szatami i żywnością przez zbiórkę, zainicjowaną przez Karola Miarkę w Mikołowie. Chałupy i gospodarstwa wiejskie położone były po obu stronach rzeki, ciągnącej się przez wieś. Wzdłuż prowadziły dwie ulice, Kościelna i Rybnicka po jednej stronie oraz Wolności i Wilsona po drugiej, pokrzyżowane przez ulicę prowadzącą do Gliwic. Ulice były w stanie opłakanym, pełne błota. W Knurowie była jedna gospoda (Orłowskiego) i jedna restauracja (Waluszka). We wsi nie było ani masarza, ani piekarza, ani sklepu kupieckiego. Wszystko trzeba było sprowadzać z Gliwic. Rola jest w stronę Krywałdu lichsza, piaszczysta, w stronę Szywałdu i Kierałtowic lepsza glina. Najlepsza rolę miał dwór. W lesie była wielka obfitość jagód i grzybów. Kulowiec, t.j. las w pobliżu kopalni, był nawet zasobny w trufle (piestraki). W dawnych czasach powszechna była uprawa lnu. Ogólnie knurowianie żyli w zgodzie i byli uczynni.”
Centrum dawnej wsi stanowiły takie obiekty jak: kościół, szkoła oraz zabudowania dworskie. Ten układ przetrwał do początku XX wieku. Pierwszy drewniany kościół i parafia w Knurowie powstały w okresie średniowiecza, prawdopodobnie w I połowie XIV wieku.
Mieszkańcy wsi przez stulecia trudnili się rolnictwem. W krajobrazie wsi ważniejszymi obiektami były stawy, młyny i tartaki. W połowie XIX wieku właściciele wsi wybudowali zachowany do dziś zamek, Dziennik Urzedowy Województwa Slaskiego – 9 – Poz. 6535
dawny dwór Paczyńskich z 1853 r. (obecnie przekształcony i mieści się tam siedziba NOT i Izby Tradycji KWK Knurów przy ul.Dworcowej).

Według podręcznika statystycznego z 1864 r.: Triest Topographisches Handbuch: miał w Knurowie w roku 1855 „dwór 132 mórg roli, 67 mórg łąki, 14 mórg stawów, 28 mórg ogrodu; Gmina Knurów: 924 mórg roli, 3 młyny, 143 rodzin, 776 polskich mieszkańców, 77 koni, 305 krów, 38 świń; płaciła 189 tal. podatku gruntowego, 5 tal. domowego, 265 tal. klasowego, 11 tal. przemysłowego. Najbliższe miejsce targowe Gliwice, oddalone o milę”. Gmina Krywałd miała: „337 mórg roli, 39 rodzin, 160 polskich mieszkańców, 7 koni, 4 świnie, płaciła 39 tal. podatku gruntowego, 4 tal. domowego, 63 tal. klasowego, 3 tal. przemysłowego. Mieszkańcy żywili się z uprawy lichej roli i pracy w lasach szczygłowickich.”

U schyłku XIX wieku w okolicy wsi rozpoczęły się poszukiwania węgla kamiennego. W latach 1903-1910 zbudowano pierwszą nowoczesną kopalnię, należącą do państwa pruskiego i postawiono 2 szyby. Obok kopalni uruchomiono także koksownię produkującą (przed zakończeniem I wojny światowej) ponad 200 000 ton koksu, amoniaku, benzolu, naftaliny i smoły. Knurów z osady typowo wiejskiej przekształcił się w ośrodek przemysłowy.
Wraz z budową kopalni pojawiły się na terenie Knurowa przykopalniane kolonie domów robotniczych i urzędniczych. W latach 1904 – 1923, w kilku fazach, na gruntach skarbu państwa pruskiego realizowano budowę osiedla patronackiego kopalni według projektu prof. K. Henrici w Kolonii nad Renem. Do dziś obiekty te zachowały swój odrębny charakter od reszty miasta wyróżniając się cechami wiejskiej zabudowy z dużą ilością zieleni. Niestety stan techniczny i funkcjonalny obiektów wymaga dużego wkładu finansowego właścicieli tego terenu.
Przez Knurów przebiegała szosa prowadząca z Gierałtowic przez Krywałd do Rybnika, wybudowana w 1893 r. W 1904 r. powstała szosa z Knurowa przez Szywałd do Gliwic (8km) jako szosa związkowa, wybudowana wspólnie przez gminę i obwód dworski Knurów oraz gminę Szywałd. Dla pieszych, zdążających do Gliwic, wygodna była kolej wąskotorowa Racibórz – Gliwice, wybudowana w 1897 r. z przystankiem „Knurower-Weg” przy tej szosie. W 1912 r. wybrukowano ul.Kościelną i Wolności, w latach 1931 – 1935 ul.Wilsona. Przez rzekę przeprowadzono dwie nowe ulice Klasztorną i Szpitalną.

W Knurowie nigdy nie wykształcił się rynek, natomiast rozbudowano, zaraz po założeniu kopalni, ulicę Rybnicką (obecnie w tej części ul.Niepodległości) o charakterze miejskim z domami kupieckimi. Wzdłuż ulicy wznoszono liczne reprezentacyjne, kilkukondygnacyjne, wieloosiowe kamienice o ciekawym detalu z placówkami handlowymi i usługowymi w parterze lub warsztatami rzemieślniczymi. Wśród obiektów wyróżniają się budynki użyteczności publicznej, w tym kompleks zabudowy szpitala Spółki Brackiej z 1912 r. Równie ważnym obiektem była także nowa świątynia, pw. św. Cyryla i św. Metodego (ul. Niepodległości), a także gmach ratusza, który Gmina Knurów wybudowała w latach 1928 – 1929 według projektu inż. Michejdy.

Przy skrzyżowaniu ul.Dworcowej i Ks. Koziełka, na miejscu gdzie dawniej był staw, powstał mały park. Na jego obszarze w 1919r., dobrodziejka wiejska Franciszka Szulcowa z domu Kozielska, ufundowała kapliczkę z figurą św. Jana Nepomucena. Figura z kamienia bolesławskiego jest cennym dziełem sztuki rzeźbiarza Józefa Baumeistra z Wrocławia. Zwłaszcza płaszcz hermelinowy i tkaniny komży świętego wykonane są misternie.

Na zdjęciu robotnicy pracujący przy budowie kościoła pw.św. Cyryla i Metodego.

Info : Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego