Knurów/Region: Książki trafiają do księgarń…

Książki trafiają do księgarń.

Mam nadzieje ze dotrą też do Knurowa – informuje ich autor – ks. Piotr Larysz

======

Ks. Piotr Larysz, Ksiądz Jerzy Pawlik –życie i działalność (1919–2009) Abstrakt Ks. Jerzy Pawlik był postacią fascynującą. Ogrom jego zainteresowań, wiedza, kontakty, podróże, przeżycia, działalność –to wszystko złożyło się na postać wartą poznania i przybliżenia, przede wszystkim w kontekście jego działalności na rzecz Kościoła i społeczeństwa. Postać szczególnie intrygująca dla historyka, bowiem w życiu ks. Pawlika jawiły się przestrzenie dotąd niejasne, niewyjaśnione zależności, a więc przestrzeń do badań historycznych wręcz wymarzona.W życiu i działalności ks. Jerzego Pawlika autor dysertacji wyróżnił trzy główne etapy, na których oparł konstrukcję swojego wywodu.W pierwszym badał pochodzenie ks. Pawlika, warunki, w jakich dorastał, uczył się i rozwijał. Wyniesioną z domu religijność, ciekawość świata i chęć zdobywania wiedzy po ukończeniu szkoły powszechnej i gimnazjum kontynuował w formacji kapłańskiej. Pierwsze lata posługi ks. Pawlika przypadły na czas dwóch reżimów, nazizmu i komunizmu, które uzurpowały sobie prawo do kierowania wszystkimi dziedzinami ludzkiego życia, w tym życia wiary.Drugim wyraźnym etapem życia ks. Pawlika była jego działalność duszpasterska, katechetyczna i społeczna w diecezji katowickiej, w trudnym dla górnośląskiego Kościoła okresie działań eksterminacyjnych ze strony niemieckich władz okupacyjnych, a później rugujących Kościół z życia publicznego działań komunistów. Ks. Pawlik dał się poznać w tym czasie jako działacz charytatywny, opiekun młodzieży i organizator pielgrzymek. Szczególnie ważną dla niego przestrzenią, oprócz działalności dydaktycznej w Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie i aktywności publicystycznej, było oddziaływanie na młodzież, do której docierał przez harcerstwo oraz turystykę. Realizował przez to także własne zainteresowania, zdobywał kolejne uprawnienia oraz poszerzał swój księgozbiór. W tym czasie stał się obiektem zainteresowania Służby Bezpieczeństwa PRL,wpierw jako osoba niebezpieczna dla systemu, później jako kandydat na pozyskanie do roli tajnego współpracownika.Trzeci akcent postawił autor dysertacji na czas w życiu ks. Pawlika, kiedy to za zgodą prymasa Stefana Wyszyńskiego pełnił on funkcję duszpasterza Polonii w Europie Wschodniej oraz eksperta Episkopatu Polski w sprawach migracji zarobkowej Polaków do NRD, Czechosłowacji, Węgier i Rumunii, będąc stale inwigilowanym przez Służbę Bezpieczeństwa.Życie i działalność ks. Jerzego Pawlika autor dysertacji badał posługując się metodą biograficzną, charakterystyczną dla opracowań historycznych. Korzystał głównie ze źródeł zgromadzonych w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach–były to wyselekcjonowane przez autora pracy dokumenty nazwane „spuścizną po ks. Jerzym Pawliku”, teczka personalna ks. Pawlika, korespondencja z prymasem Polski Stefanem Wyszyńskim oraz sprawozdania kierowane do biskupów w Polsce i różnych instytucji. Innym istotnym źródłem badawczym był zespół akt o charakterze sprawy ewidencyjno-obserwacyjnej, w tym oficjalne dokumenty, szyfrogramy i notatki; teczki robocze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, teczka personalna TW „Polakowski”, akta paszportowe i tzw. materiały różne dotyczące księży z terenu dawnego województwa katowickiego,zgromadzone w Instytucie Pamięci Narodowej w Katowicach. Autor w pracy wykorzystał również dokumenty z Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, a także z Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dla potrzeb badawczych autor podjął starania,aby dotrzeć do dokumentów zgromadzonych w Urzędzie Pełnomocnika Rządu do spraw Dokumentów Służby Bezpieczeństwa byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej w Berlinie. Swoje badania oparł autor także na materiałach Archiwum Rodzinnego, pozyskanych przez siebie zastanych dokumentach osobistych, a także przeprowadzonych w celach badawczych rozmowach z najbliższą rodziną ks. Pawlika. Kolejnym źródłem badań była prowadzona z biskupami i kapłanami archidiecezji katowickiej korespondencja, co pozwoliło szczegółowo przedstawić wiele wydarzeń z życia Badanego. Tak powstała biografia erudycyjna ks. Pawlika, wyrosła na podstawie źródłowej. Analiza różnego typu dokumentów, w niektórych przypadkach badanych po raz pierwszy, pozwoliła wyjaśnić nieznane lub niedostatecznie interpretowane fakty z życia bohatera biografii. Na potrzeby pracy autor podjął korespondencję z Archiwum Konferencji Episkopatu Polski, Muzeum Harcerstwa Polskiego w Warszawie, przeprowadził również kwerendę w Archiwum Parafii św. Wojciecha w Radzionkowie.W przygotowaniu dysertacji pomocne były także opracowania i artykuły dotyczące postaci ks. Jerzego Pawlika, a także jego własne zapisy kronikarskie dotyczące duszpasterstwa w krajach bloku wschodniego. Wybrane dokumenty pochodzące z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach i Archiwum Rodzinnego ks. Jerzego Pawlika zostały umieszczone w aneksie omawianej rozprawy.Zamierzeniem autora dysertacji było ukazanie postaci ks. Jerzego Pawlika w szerokich relacjach międzyludzkich, w kontekście epoki, w której żył. Na kanwie owych relacji autor dysertacji badał powiązania ks. Pawlika ze Służbą Bezpieczeństwa w okresie PRL, zwłaszcza dotyczące jego częstych wyjazdów zagranicznych i wynikających z nich formalności paszportowych oraz próbował ustalić, czy ks. Pawlik zdecydował się na współpracę. Autor podjął próbę odpowiedzi na pytania, dotyczące przede wszystkim działań i motywacji ks. Pawlika: Czy bezpośrednią współpracę z Episkopatem Polski,dotyczącą duszpasterstwa migracyjnego ks. Pawlik podejmował jako „biskup krajów RWPG”?Czy wiedza historyczna ks. Pawlika w kontakcie duszpasterskim nie traciła znamion obiektywizmu i nie stawała się rodzajem koloryzowanej gawędy?W jaki sposób harcerstwo i działalność pielgrzymkowa wpłynęły na kształtowanie się charakteru ks. Pawlika?Dzięki rzetelnej kwerendzie źródeł autorowi udało się odtworzyć najważniejsze wydarzenia z życia i działalności ks. Pawlika zarówno w Kościele Górnośląskim, jaki w Polsce. Badane materiały ukazały wysoki poziom zaangażowania ks. Pawlika w działalność duszpasterską: harcerstwo, działalność pielgrzymkową, formację młodzieży, a później także w organizację i funkcjonowanie duszpasterstwa migracyjnego.Olbrzymi wpływ na kształtowanie się duszpasterskiej działalności ks. Pawlika miały jego zainteresowania i pasje, które pomagały mu ciągle się rozwijać w bardzo różnych okolicznościach. Duszpasterskie doświadczenia z młodzieżą pozwoliły mu także lepiej zrozumieć problemy tych osób, które zdecydowały się na trudny los emigranta. Określanie ks. Pawlika mianem „biskupa krajów RWPG” miało jednak charakter umowny, w uznaniu jego działalności duszpasterskiej i zasług dla spraw młodzieży i migrantów.Na podstawie analizy dokumentów zgromadzonych w Instytucie Pamięci Narodowej oraz dokumentów kościelnych i rodzinnych autor stwierdza, że ks. Pawlik nie podjął współpracy ze Służbami Bezpieczeństwa. Jego kontakty z pracownikami służb specjalnych miały charakter sporadyczny, związany przede wszystkim z procedurą paszportową. Na wszelkie próby pozyskania go jako współpracownika reagował odmową, zaś podczas rozmów odpowiadał ostrożnie i wymijająco, unikając precyzyjnych odpowiedzi. Badany materiał nie potwierdził podjęcia współpracy, przyczynił się jednakże do zobrazowania środków, jakie służby specjalne wykorzystywały w wywieraniu nacisku, utrudnianiu działalności oraz próbach pozyskania do współpracy.Autor dysertacji żywi nadzieję, że postać ks. Pawlika stanie się inspiracją nie tylko do zgłębiania wiedzy o historii regionu, ale także szukania własnego aktywnego miejsca w Kościele.W życiu i działalności ks. Pawlika pozostają nadal nieznane obszary, szczególnie okres jego działalności w Bułgarii, Czechosłowacji oraz ZSRR, które warte są opracowania. Warto byłoby również dokonać zestawienia działalności duszpasterskiej ks. Jerzego Pawlika z działalnością bp. Szczepana Wesołego,biskupa polskiej emigracji, a także poszerzyć badania dokumentów o materiały obcojęzyczne.