Najważniejsze zmiany wyborcze, które wejdą w życie 31 stycznia

Wójt, burmistrz, prezydent będzie przedstawiał radnym raport o stanie samorządu, sesja rady będzie musiała być transmitowana, a wykazy głosowań upubliczniane – takie m.in. rozwiązania wprowadza nowelizacja podpisana przez prezydenta. 

W Dzienniku Ustaw opublikowana została tzw. nowelizacja zwiększająca wpływ obywateli. Wśród zmian dotyczących prawa wyborczego znalazły się m.in.:

• zniesienie możliwości przeprowadzania głosowania w ciągu dwóch dni (wybory odbywają się w dniu wolnym od pracy);
• zmiana ustawowej definicji znaku „X”; zgodnie z tą zmianą, „X” oznacza co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki (dotychczas, by oddanie głosu zostało uznane za ważne, konieczne były dwie linie);
• „dwukadencyjność wójta”, czyli odebranie prawa wybieralności w wyborach wójta osobom, które w danej gminie zostały uprzednio dwukrotnie wybrane na to stanowisko (zakaz ten będzie stosowany od przyszłych wyborów, zatem jego pełne zastosowanie nastąpi dopiero w 2028 r., kiedy upłyną – obecnie przedłużane do 5 lat – dwie kadencje samorządowe);
• zmiana podmiotu dokonującego podziału gminy na stałe obwody głosowania; obecnie jest to rada gminy, a od dnia 1 stycznia 2019 r. będzie to komisarz wyborczy (podział gminy na obwody na potrzeby tegorocznych wyborów samorządowych dokonywany będzie według zasad dotychczasowych); analogiczne zmiany dotyczą podziału jednostki samorządowej na okręgi wyborcze;
• możliwość tworzenia większych niż dotychczas obwodów do głosowania – obecnie obwód do głosowania obejmuje od 500 do 3 000 mieszkańców, wskutek nowelizacji będzie mógł obejmować od 500 do 4 000 mieszkańców;
• ograniczenie możliwości głosowania korespondencyjnego (głosować korespondencyjnie będą mogli wyłącznie wyborcy niepełnosprawni o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych)
• legalizacja wpisów (skreśleń, zamazań itp.) dokonywanych przez wyborców na kartach do głosowania w obrębie kratek (zgodnie z obecnym brzmieniem art. 41 Kodeksu wyborczego, dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie innych dopisków poza kratką nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu, natomiast zgodnie z brzmieniem art. 41 Kodeksu wyborczego, nadawanym ustawą z dnia 11 stycznia 2018 r., dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie innych znaków lub dopisków na karcie do głosowania, w tym w kratce lub poza nią, nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu);
• obowiązek przeprowadzania transmisji z lokalu wyborczego za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych (jeżeli z przyczyn technicznych transmisja będzie niemożliwa, czynności podejmowane przez komisję będą rejestrowane za pomocą urządzeń rejestrujących, a następnie udostępniane na stronie Państwowej Komisji Wyborczej);
• dwie komisje; w miejsce dotychczasowej jednej komisji obwodowej odpowiedzialnej za przeprowadzenie głosowania i policzenie oddanych głosów, wprowadzone zostały dwie komisje: obwodowa komisja wyborcza ds. przeprowadzenia głosowania oraz obwodowa komisja wyborcza ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie;
• ustawowe uregulowanie porządkujące status i uprawnienia mężów zaufania oraz wprowadzanych obserwatorów społecznych (dodawany w Kodeksie wyborczym rozdział 11a);
• poszerzenie katalogu świadczeń niepieniężnych, jakie mogą przyjmować komitety wyborcze, o wykorzystanie prywatnych urządzeń i samochodów oraz nieodpłatne udostępnianie miejsc do ekspozycji materiałów wyborczych przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie reklamy
• zmiana składu Państwowej Komisji Wyborczej, począwszy od pierwszego dnia kadencji Sejmu następującej po kadencji, w czasie której ustawa weszła w życie, tj. od 2019 r.; obecny skład Państwowej Komisji Wyborczej stanowią: trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego, trzech sędziów Sądu Najwyższego i trzech sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego (kadencja 9 lat); skład Państwowej Komisji Wyborczej od 2019 r. stanowić będą: jeden sędzia Trybunału Konstytucyjnego, jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego (kadencja 9 lat) i 7 osób mających kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego, wskazanych przez Sejm (kadencja tych osób odpowiada kadencji Sejmu); liczba członków Państwowej Komisji Wyborczej, powołanych spośród osób zgłoszonych przez kluby poselskie, nie może być większa niż trzech, przewodniczącym Państwowej Komisji Wyborczej będzie mógł być wyłącznie sędzia;
• odstąpienie od wymogu, by komisarzem wyborczym był wyłącznie sędzia i zmiana właściwości terytorialnej komisarzy; obecnie komisarzy wyborczych jest 51 i każdy z nich jest sędzią; wskutek nowelizacji komisarzy wyborczych będzie 100 (kadencja 5 lat) a Państwowa Komisja Wyborcza określi dla każdego komisarza jego właściwość rzeczową, terytorialną oraz wskaże jego siedzibę.
• inicjatywa uchwałodawcza. Przyznanie mieszkańcom gminy, powiatu i samorządu województwa prawa inicjatywy uchwałodawczej (obecnie takie prawo fakultatywnie może być przewidziane w statucie danej jednostki samorządowej); grupa mieszkańców występująca z inicjatywą musi liczyć: w gminie do 5 000 mieszkańców – co najmniej 100 osób, w gminie do 20 000 mieszkańców – co najmniej 200, a w gminach większych – co najmniej 300 osób.

Info: dziennikustaw.gov.pl