RYBNIK OBCHODZIŁ 100. ROCZNICĘ PRZYŁĄCZENIA DO POLSKI

Wśród Polaków i  Ślązaków, w tym również rybniczan, wydarzenia sprzed stu lat budzą dziś różne emocje. Dlatego wszystkich, którzy nie mieli okazji do wysłuchania wystąpienia prezydenta Piotra Kuczery na rynku,  zachęcamy do zapoznania się z jego treścią, umiejscawiającą wydarzenia z lipca 1922 roku w szerszym kontekście:

Szanowni zebrani goście, mieszkańcy Rybnika oraz powiatu rybnickiego,

Skutki Wielkiej Wojny lat 1914-1918  przeorały europejską scenę polityczną. Spektakularne upadki imperiów, monarchii, zrodziły nowy świat narodów szukających swojej drogi do samostanowienia, do niepodległości.  W gronie tych narodów znaleźli się Polacy. Odbudowując swoją państwowość spoglądali również w te strony, które inną drogą rozwoju zmierzały już od wielu stuleci, a jeszcze wcześniej związane były z polską państwowością.  Regionem  tym był Śląsk, w tym jego południowa część, znana później  jako Górny Śląsk. Już od wczesnego średniowiecza obszary te stawały się przestrzenią spotkania wielu kultur.  Morawy Mojmirowiców, Czechy Przemyślidów, Polska Piastów, kontakty z dalszymi ziemiami Europy Zachodniej i Południowej – to główne kierunki relacji oraz wpływów. Od schyłku XII wieku Walonowie, Flamandowie, ludność niemieckojęzyczna z obszaru cesarstwa,   wchodzili w ścisłe związki z lokalnym światem Śląska:  polskim, morawskim, czeskim, słowiańskim.

Region rybnicki z wielokulturowością a zarazem jednością łacińską cywilizacj iśredniowiecznej Europy zetknął się bliżej już na przełomie XII i XIII wieku. W kolejnych stuleciach stał się miejscem spotkania  sąsiadujących państwowości – Polski, Czech i Niemiec. Relacje z Rzeczpospolitą Szlachecką, kontakty gospodarcze–handel, relacje rodzinne, najemna służba wojskowa, mieszały się z silnym oddziaływaniem Pragi (z niezwykle szczęśliwymi dla Rybnika rządami rodu Lobkowiców) oraz habsburskiegoWiednia. W XVIII wieku kontakty rozszerzyły się o wpływy królestwa pruskiego, które z kolei w XIX wieku przekształciły się w związki z cesarstwem niemieckim Hohenzollernów. W jego ramach, w drugiej połowie XIX wieku, w dobie przyspieszającej industrializacji, Rybnik stał się kolejny raz miejscem spotkania kultur, religii,  i różnych tradycji językowych. W mieście język ludności śląskiej, pozostającym echem wiekowych związków  pogranicza, wszedł w relacje z silnie oddziaływującą kulturą niemiecką i odradzającą się w ramach ówczesnych realiów politycznych nowoczesną polską narracją narodową. Tereny wiejskie w przeciwieństwie do miast górnośląskich w dużej mierze zachowały swój dawny przedindustrialny charakter językowy a także  kulturowy. 

Upadek drugiego cesarstwa niemieckiego jesienią 1918 roku wprowadził rybnickie lokalne relacje – pod wpływem działaczy politycznych i społecznych, oraz sytuacji geopolitycznej  – na nowy poziom międzynarodowych relacji polsko-niemieckich.  Trzy zbrojne zrywy polskie, dziś uznawane za polsko-niemiecką militarną rywalizację na Górnym Śląsku, wraz z wielkim przedsięwzięciem logistycznym jakim był plebiscyt,  nie zakończyły się jednoznacznym zwycięstwem jednej ze stron. W Rybniku, podobnie jak w sąsiednich ośrodkach miejskich, plebiscytowa opcja przeważyła za przynależnością do Niemiec. Z kolei na terenach wiejskich  powiatu większość opowiedziała się za przynależnością do Polski. Niemniej aktywność strony polskiej na arenie międzynarodowej,przyznanie autonomii mieszkańcom ziem, które miały wejść w skład Rzeczypospolitej,pozwoliły skonsumować czteroletnie zmagania jako sukces państwa polskiego. Szczególnie dotyczyło to kwestii gospodarczych.

Finał  zmian  nastąpił, po  wcześniejszych  międzynarodowych ustaleniach, w czerwcu i lipcu  1922 roku.W Rybniku, siedzibie władz samorządu powiatowego i miejskiego, najbardziej na zachód wysuniętej części Górnego Śląska przyznanej Polsce, w napięciu oczekiwano na nadchodzące wydarzenia.

3 lipca 1922 roku na rybnickim rynku przedstawiciele Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej w osobach oficerów armii włoskiej, francuskiej oraz brytyjskiej, przekazali  protokolarnie  miasto oraz powiat przedstawicielom władz polskich, na czele z Józefem Rymerem, wojewodą śląskim, dr. Oskarem Krupą, starostą rybnickim oraz Władysławem Weberem, burmistrzem Rybnika. Towarzyszyło im liczne grono działaczy politycznych i narodowych. O godzinie 11. ceremonialnie wciągnięto na maszt polską flagę. Był to symboliczny moment zmiany biegu historii Rybnika.

4 lipca  odświętnie udekorowane miasto stało się sceną finałowych wydarzeń. Wśród tłumów odświętnie ubranej ludności z terenu całego powiatu, wczesnym popołudniem przez trzy bramy powitalne wkroczyły  do Rybnika oddziały wojska polskiego – 3 pułku strzelców podhalańskich pod dowództwem gen. Aleksandra Osińskiego. W ceremonii powitania i objęcia  miasta przez władze polskie wziął udział  Józef Rymer, wojewoda śląski, gen. Stanisław Szeptycki oraz prałat ks. Jan Kapica.

Rybnik był i pozostał tyglem wielokulturowym, miejscem spotkania różnych religii, wyznań, poglądów etycznych a także polityczno-społecznych. Miejska społeczność: polska, niemiecka, żydowska, i  śląska ludność miejscowa,  żyli odtąd wspólnie, pod nowym dachem Rzeczypospolitej Polskiej w ramach autonomicznego Województwa Śląskiego. Niewątpliwie ciesząc się z przyznanych swobód a przede wszystkim instytucji Sejmu Śląskiego.  Nowe współistnienie rodziło się w trudnych czasach i nie zawsze było łatwe. Lecz bardzo wielu obywateli zdało test z postaw  obywatelskich. Przekraczając granice własnych przekonań  i uprzedzeń zgodnie współpracowali dla dobra miasta oraz ogółu  społeczeństwa. Dziś,  w stulecie tych wydarzeń,  jest to szczególnie ważne dla naszej przyszłości.

Obchodom rocznicy towarzyszyła również część artystyczna, której ważną częścią była inscenizacja historyczna grup rekonstrukcyjnych, odtwarzająca wydarzenia sprzed 100 lat, kiedy to w Rybniku podpisane zostały dwa ważne dokumenty: akt formalnie kończący przejmowanie przyznanej Polsce części Górnego Śląska oraz protokół dotyczący przekazania Rybnika i powiatu rybnickiego władzom polskim.

W rybnickim muzeum przez cały dzień prezentowana była wystawa multimedialna “Śląska droga do Polski”, poświęcona fotografiom oraz artykułom prasowym, dokumentującym wydarzenia sprzed 100 lat.

Obchodom towarzyszyły koncerty: „Fryderyk Chopin – Człowiek Artysta” w wykonaniu  Dariusza Jakubowskiego, „Tego nie zapomni nikt” – z udziałem Piotra Tłustochowicza, Weroniki Skalskiej, Karoliny Leszko i Kasi Moś zaś ukronowaniem wieczoru był koncert Sebastiana Riedla & Cree.

info: rybnik.eu