Ciekawostki: Ageizm – problem wykluczenia zawodowego w Polsce ze względu na wiek

„Z perspektywy Katarzyny” / felieton /

Zaciekawiła mnie niedawno kampania OLX, która ma za zadanie zmienić podejście rekruterów do kandydatów 50+. Kiedy pierwszy raz zobaczyłam tę reklamę przypomniałam sobie, jak prawie 10 lat temu mój tata stracił pracę. Jeszcze wtedy studiowałam i było to dla nas bardzo trudne. Po prawie 30 latach pracy na Hucie Częstochowa, niezliczonej ilości nocek, nadgodzin i dobrze wykonywanej pracy po prostu się z nim pożegnali. Ale najtrudniejsze miało dopiero przyjść…

Poszukiwanie pracy. Dla kogoś, kto tak długo pracuje w jednym miejscu odnalezienie się po latach na rynku pracy jest bardzo trudne. A niestety system w tym nie pomaga. W reklamie OLX słuchamy rozmowy telefonicznej między ojcem a córką, która leci na tle pracy biurowej rekruterów i przerzucania CV „z miejsca na miejsce”. Córka mówi do ojca: „Tato, jesteś najlepszy w swoim fachu. Jestem przekonana, że się odezwą.” Sama tak samo mocno wspierałam mojego tatę. I nie dlatego, że byłam jego córką. Dlatego, że wiedziałam, co potrafi i jak szybko się uczy. Na Hucie był bardzo ceniony i zaangażowany w każde zadanie. Dlaczego więc nie mógł znaleźć pracy?

Niestety, ale odrzucanie CV ze względu na wiek to jawna dyskryminacja. Zjawisko to nazywa się Ageizm, gdzie wiek jest wykorzystywany do niesprawiedliwego i nierównego klasyfikowania jednostek, co prowadzi do ich zróżnicowania w traktowaniu. Już w 2007 roku przeprowadzono pod tym kątem badanie przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce. Wykazało ono, że aż 63% osób bezrobotnych w wieku 50+ uważało, że głównym powodem trudności w znalezieniu pracy jest dyskryminacja ze względu na wiek. Jednocześnie 61% pracodawców deklarowało, że wiek nie ma dla nich znaczenia przy zatrudnianiu, a 66% wyraziło chęć zatrudnienia starszych pracowników. Główną przyczyną tego rodzaju dyskryminacji był powszechny stereotyp, że osoby powyżej 50. roku życia mają problemy zdrowotne, niskie kwalifikacje zawodowe, brak znajomości języków obcych i nowych technologii, oraz wysokie oczekiwania płacowe.

Od 2007 roku do 2015 roku przeprowadzono liczne inicjatywy mające na celu aktywizację zawodową osób powyżej 50 roku życia oraz propagowanie świadomości na temat zarządzania wiekiem wśród pracodawców. Dzięki znacznemu wysiłkowi podejmowanemu na rzecz osób starszych, uchwalona została ustawa dotycząca praw osób starszych. Niestety po roku 2016 zauważalna była zmiana sytuacji. Pojawił się brak zainteresowania rozwojem aktywności zawodowej osób powyżej 50 roku życia.

Na jesieni 2021 roku Polski Instytut Ekonomiczny przeprowadził istotny eksperyment badawczy, mający na celu podniesienie kwestii zatrudnienia osób dojrzałych i starszych w Polsce. Eksperyment polegał na przesłaniu 1200 fikcyjnych CV osób (zarówno kobiet, jak i mężczyzn) w wieku 28 i 52 lat w odpowiedzi na rzeczywiste ogłoszenia o pracę. Badanie wykazało, że osoby w wieku 28 lat otrzymywały ponad dwukrotnie więcej zaproszeń do drugiego etapu rekrutacji niż osoby w wieku 52 lat, pomimo równorzędnych kwalifikacji i umiejętności. Różnice dotyczyły zarówno kobiet, jak i mężczyzn, chociaż panowie byli nieco częściej zapraszani na rozmowy kwalifikacyjne. Należy zauważyć, że kobiety po 50. roku życia znajdują się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy. Wynika to również z powszechnego stereotypu, że osoby starsze powinny ustąpić miejsca młodym pracownikom, a kobiety dodatkowo powinny poświęcić się opiece nad wnukami i/lub opiekować się rodzicami i innymi potrzebującymi krewnymi zamiast podejmować pracę zawodową.

Innym czynnikiem wpływającym na odrzucanie dojrzalszych kandydatów jest przede wszystkim brak świadomości prawnej w tym temacie. Dla wielu wydaje się to całkowicie normalne, że zatrudnia się młodszy personel, dając im większą płacę oraz benefity.

Najważniejszym jednak czynnikiem przy niezatrudnianiu osób 50+ jest okres ochronny przedemerytalny. Kobiety osiągają ten wiek kończąc 56 lat, a mężczyźni w wieku 61 lat. Z analizy debaty publicznej na temat wieku emerytalnego wyłania się wyraźne przekonanie, że „praca na starość jest traktowana jako kara”. Może to wynikać z ukorzenionej kultury organizacyjnej w polskich firmach, gdzie dominują elementy kultury feudalnej. Pracowników ocenia się głównie pod kątem ich wydajności, a gdy ta spada, zazwyczaj zostają zwolnieni.

Sama – jako rekruterka – nigdy nie patrzę na wiek. Ale moja branża (IT) rządzi się swoimi prawami. Kiedy rekrutujesz seniorów wtedy naprawdę największe znaczenie ma doświadczenie. Jedyny minus, jaki znajduję w takich osobach to brak znajomości języka angielskiego. W prawdzie może 20% osób w tej branży z ponad 20 letnim doświadczeniem nie mówi w tym języku, ale jednak.

20 kwietnia 2004 roku wydano w Polsce Ustawę o Aktywności Zawodowej, jednak nie ma w niej żadnej wzmianki dotyczącej ageizmu. Natomiast, rozwiązanie promujące aktywność zawodową osób starszych pojawiło się w ustawie dotyczącej ekonomii społecznej, która została wprowadzona w życie 30 października 2022. W ramach tej ustawy osoby w wieku 60 lat i więcej są uznawane za grupę narażoną na ryzyko wykluczenia społecznego. W rezultacie podmioty działające w ramach ekonomii społecznej, które zatrudnią osoby w tym wieku, będą mogły skorzystać z różnych przywilejów. Stanowi to potencjalną szansę dla osób starszych, pod warunkiem, że ekonomia społeczna będzie się rozwijać.

Jak przewidują specjaliści, za 15 lat w naszym kraju mają zostać zamknięte kopalnie węgla kamiennego. Jedyne zagrożenie, jakie w tym widzę to fakt, iż nadal nie są podejmowane żadne kroki, by górnicy mogli swobodne się przebranżowić. Sami również się do tego nie garną, ale są przyzwyczajeni do ciągłej pomocy z państwa, więc ciężko im się dziwi. Jednak w wielu innych branżach nikt się nie martwi o zwalnianych pracowników. Każdy musi się myśleć sam o siebie. Nasz kraj chyba jeszcze nie dojrzał o tych tematów. Czas pokaże, jak się to rozwinie.

KOW
Fot. Canva