/ Kopalnia to nie tylko węgiel – część XI /

Kopalnia Węgla Kamiennego „Knurów” obchodzi w tym roku jubileusz 120-lecia istnienia. To doskonała okazja, by przybliżyć naszym Czytelnikom jej historię i przy okazji samego miasta. Nie będzie to jednak opowieść o tym, jak przez lata wydobywano „czarne złoto”. Chcemy pokazać rolę i wpływ największego zakładu w Knurowie na życie mieszkańców z zupełnie innej perspektywy.

Za zgodą dr Arkadiusza Wojdowskiego na łamach naszej Platformy Informacyjnej będziemy w każdy wtorek oraz piątek publikować wybrane fragmenty rozprawy doktorskiej jego autorstwa pt. „Działalność socjalna w warunkach politycznych 1945-1989 – skala lokalna na przykładzie kopalni 'Knurów'”.

Zapraszamy do lektury…

Część XI: Rozwój oświaty, kultury i sportu po roku 1960

Podniesienie poziomu kultury, sportu, upowszechnienie oświaty to główne zadania ludowego państwa i organizacji ruchu związkowego. Były one realizowane równolegle z wielkimi przeobrażeniami w zakresie struktury społeczno-ekonomicznej i stosunków własnościowych. Nauczyciele przystąpili do pracy, zakładano czytelnie, biblioteki. Ludzi takich nie zabrakło i w naszym mieście. Dlatego też Knurów i kopalnia jak zresztą cały kraj rozwijał się, stał się znacznym ośrodkiem przemysłowym, a także kulturalnym i oświatowym.

Kultura w naszym mieście wiąże się nierozłącznie z Zakładowym Domem Kultury (ZDK) KWK „Knurów”. Od chwili jego utworzenia w 1945r. do momentu ustania jego działalności w 1995r. był prawdziwym centrum działalności kulturalnej naszego miasta. Przez 50 lat swojej działalności upowszechniał wśród mieszkańców, a zarazem pracowników kopalni kulturę przede wszystkim poprzez amatorski ruch artystyczny. W pierwszym 25-leciu chlubą ZDK był zespół pieśni i tańca, który wraz z orkiestrą liczył 120 osób. Sztandarowym programem zespołu była tzw. „Suita Śląska”. Inną formą ruchu amatorskiego tego okresu był dziecięcy zespół baletowy, który specjalizował się wykonywaniu regionalnych tańców śląskich.

W murach ZDK swój warsztat artystyczny szlifowali aktorzy-amatorzy, działającego w latach 60-tych zespołu teatralnego. Inną formą działalności kulturalnej była praca wielu zespołów, klubów, chórów, a także kółek oraz stowarzyszeń. Dom kultury był również organizatorem spotkań z ciekawymi ludźmi, aktorami, piosenkarzami, a także politykami. Na scenie często gościły zespoły muzyczne o różnym profilu, spektakle teatralne i operetkowe. Swoje miejsce w tej wielce zasłużonej placówce kulturalnej znalazła orkiestra dęta KWK „Knurów”, której korzenie sięgają początków XX wieku. Wielkim osiągnięciem był Teatr Lalek „Skrzat”. Tu również odbywały się dwie wielkie imprezy, które swoim zasięgiem obejmowały nie tylko nasz kraj, ale i zagranicę, oraz Przegląd Amatorskich Teatrów Lalkowych oraz Dni Muzyki Chóralnej.

Duży wpływ na zmiany zachodzące w knurowskiej oświacie miał rozwój demograficzny naszego miasta. Jeżeli tuz po wojnie, w 1946 roku, po przeprowadzonym pierwszym spisie ludności, Knurów liczył 10 316 mieszkańców, to już po 20 latach liczba ludności wynosiła 20 451 osób. Czwarty spis ludności w 1970r. wykazał, że Knurów liczył 28 521 mieszkańców. Ta ciągle zwiększająca się liczba mieszkańców dookoła 45 tys. współcześnie, miała ogromny wpływ na rozwój oświaty. Uwidoczniło się to w wybudowaniu nowych szkół, przedszkoli. Warto wspomnieć, że dwie knurowskie szkoły rok szkolny rozpoczęły dopiero pod koniec marca 1945r., ponieważ były wykorzystywane do celów wojskowych.

W szkole nr 2 znajdował się obóz przejściowy, w którym gromadzono Górnoślązaków (głównie górników) przed deportacją w głąb ZSRR. Również w szkole w Szczygłowicach – Krywałdzie (do 1 stycznia 1951r. Szczygłowice stanowiły samodzielną gminę) naukę rozpoczęto dopiero w marcu. Oddanie do użytku nowej kopalni w Szczygłowicach w 1961r. spowodowała wzrost liczby mieszkańców, a tym samym konieczność wybudowania nowej szkoły.

W czasie jej budowy nauka odbywała się w budynku szkoły podstawowej w Wilczy. Ta nienormalna sytuacja trwała niepełne dwa miesiące, gdy 22 października 1964r. został oddany do użytku nowy budynek Szkoły Podstawowej nr 4 w Knurowie. Zajęcia mogły odbywać się w 20 pomieszczeniach dydaktycznych. Było 15 sal lekcyjnych, sala gimnastyczna i cztery pracownie. W 1975r. rozbudowano szkołę o drugie skrzydło. Fundatorem i wykonawcą tej inwestycji była KWK „Szczygłowice”.

W 1964r. zapadła decyzja o budowie osiedla mieszkaniowego nazywanego początkowo osiedlem „Foch” od nazwy szybu KWK „Knurów” na Polu Zachód. Później osiedle to otrzymało jego obecną nazwę 1000-lecia Państwa Polskiego. Początkowo dzieci z nowo budującego się osiedla korzystały z budynku Szkoły Podstawowej nr 2, gdzie zajęcia lekcyjne odbywały się do późnych godzin popołudniowych. Nowy rok szkolny 1966/1967 przywitały dzieci osiedla 1000-lecia w nowej szkole nr 5, która została oddana do użytku 5 listopada 1966r. Szybko rozrastające się osiedle spowodowało, że już dwa lata później liczba uczniów w osiedlowej szkole podwoiła się. W roku szkolnym 1966/1967 do szkoły tej uczęszczało 433 uczniów, a w roku szkolnym 1968/1969 845 uczniów.

Ponadto 3 września 1969r. PRUK „Koksorem” uruchomił w niej szkołę przyzakładową. W tak złożonej sytuacji zaistniała konieczność wybudowania nowej szkoły. W roku szkolnym 1970/1971 szkoła przyzakładowa przeprowadziła się do własnego nowego obiektu, a w budynku Szkoły Podstawowej nr 5 organizacyjnie działała już „szóstka”, która nowy rok szkolny 1971/1972 rozpoczęła w nowym budynku. Decyzje o dalszej rozbudowie miasta i budowie dwóch dużych osiedli XXX PRL (obecnie Wojska Polskiego I) oraz Ludowego Wojska Polskiego (obecnie Wojska Polskiego II) postawiło przed władzami miejskimi problem budowy dalszych szkół. 1 września 1983r. została oddana do użytku szkoła na obecnym osiedlu Wojska Polskiego I- Szkoła Podstawowa nr 7.

Pomimo dużych trudności materiałowych szkoła została zbudowana w terminie jako obiekt w pełni nowoczesny, wyposażony w środki dydaktyczne pozwalające prowadzić zajęcia na wysokim poziomie. Szczególnie godną, podkreślenia jest nowoczesna pracownia komputerowa. 19 czerwca 1985r. zostały przekazane młodzieży obiekty sportowe, bez których wszechstronne kształcenie dzieci było by niepełne. Ponieważ terminy budowy drugiej szkoły na osiedlu Wojska Polskiego II były ciągle niedotrzymywane zaistniała konieczność odciążenia budynku Szkoły Podstawowej nr 7.

Dzięki przychylnemu ustosunkowaniu się dyrekcji KWK „Knurów”, która dostrzegała trudne warunki knurowskiego szkolnictwa, został przekazany na szkołę budynek dawnego Domu Górnika nr 1. Po przeprowadzeniu niezbędnych prac adaptacyjnych prawie 500 uczniów rozpoczęło rok szkolny 1985/1986 w nowej szkole, która otrzymała nr 8. Chociaż budynek nowej szkoły został wybudowany w 1965 r., to po niewielkich przeróbkach z powodzeniem służył młodzieży.

W naszym mieście działała również Szkoła Sportowa, która została powołana 1 września 1985r. na bazie Szkoły Podstawowej nr 1. Aby Szkoła Sportowa mogła prawidłowo funkcjonować załoga KWK „Knurów” podjęła decyzje o budowie nowoczesnej hali sportowej. Budowa trwała tylko rok. Rozpoczęto ją 3 maja 1984r. a oddano do użytku w czerwcu 1985r. Duża i mała sala gimnastyczna, siłownia i sauna zaczęły służyć również pracownikom kopalni jak tez sportowcom. Młodzież do Szkoły Sportowej rekrutowało się z wszystkich knurowskich szkół. Selekcje do szkoły prowadzili specjaliści-trenerzy, którzy poszukiwali zawodników do piłki ręcznej i piłki nożnej.

——————-

Arkadiusz Wojdowski (ur. 20.04.1961) – Doktor Nauk Społecznych i Administracji. Prywatnie ojciec i mąż. Całe życie zawodowe poświęcił górnictwu. Przez 32 lata pracował w Kopalni Węgla Kamiennego „Knurów”. Jest Honorowym Dawcą Krwi oraz członkiem Polskiego Czerwonego Krzyża. Został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za działalność w honorowym krwiodawstwie oraz w PCK. Posiada także odznakę „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”.

Fot. Archiwum prywatne Arkadiusza Wojdowskiego